Anganwadi Cum Creche महाराष्ट्र सरकारने काम करणाऱ्या महिलांसाठी एक महत्त्वाकांक्षी योजना सुरू केली आहे. ‘मिशन शक्ती’ कार्यक्रमांतर्गत ‘पाळणा (Anganwadi cum Creche)’ योजना राज्यात लागू करण्यात आली आहे. या योजनेमुळे ६ महिने ते ६ वर्षांपर्यंतच्या मुलांना डे-केअरची सुविधा मिळणार आहे. या योजनेचा मुख्य उद्देश काम करणाऱ्या मातांच्या मुलांची देखभाल करणे आणि त्यांचा सर्वांगीण विकास करणे हा आहे.
Anganwadi Cum Creche संपूर्ण माहिती
योजनेचे स्वरूप
Anganwadi Cum Creche ही योजना अशा महिलांसाठी आहे ज्यांना महिन्यातून किमान १५ दिवस किंवा वर्षातून सहा महिने काम मिळते आणि ज्यांच्या मुलांना सांभाळण्यासाठी घरात कोणी नाही. सुरुवातीच्या टप्प्यात राज्यात ३४५ पाळणा केंद्रे सुरू केली जाणार आहेत. केंद्र सरकारकडून जसजशी मान्यता मिळेल, त्याप्रमाणे ही संख्या वाढवली जाईल.
केंद्रातील सुविधा आणि कर्मचारी
प्रत्येक पाळणा केंद्रामध्ये मुलांना खेळण्यासाठी पुरेशी जागा असावी. तसेच, केंद्र स्वच्छ, हवेशीर आणि पुरेसा प्रकाश असलेले असावे. मुलांना सकस पोषण मिळावे यासाठी दिवसातून तीन वेळा आहार दिला जाईल, ज्यात नाश्ता, गरम जेवण आणि संध्याकाळचा नाश्ता यांचा समावेश असेल.
प्रत्येक पाळणा केंद्रात एक पाळणा सेविका आणि एक मदतनीस नेमली जाईल. पाळणा सेविकेसाठी किमान १२ वी उत्तीर्ण आणि मदतनीससाठी १० वी उत्तीर्ण असणे आवश्यक आहे. त्यांच्या मानधनासाठी केंद्र सरकार ६० टक्के आणि राज्य सरकार ४० टक्के खर्च उचलणार आहे.
मानधन आणि भत्ता (दरमहा):
- पाळणा सेविका: ₹५,५००
- पाळणा मदतनीस: ₹३,०००
- अंगणवाडी सेविका (भत्ता): ₹१,५००
- अंगणवाडी मदतनीस (भत्ता): ₹७५०
या योजनेमुळे काम करणाऱ्या मातांना मोठा दिलासा मिळणार असून, त्यांच्या मुलांचे आरोग्य, शिक्षण आणि विकासाची काळजी घेतली जाईल. या योजनेची अंमलबजावणी तात्काळ सुरू करण्याचे निर्देश आयुक्त, एकात्मिक बाल विकास सेवा योजना यांना देण्यात आले आहेत.
या योजनेची प्रमुख उद्दिष्ट्ये:
- नोकरी करणाऱ्या मातांच्या मुलांना डे-केअर सुविधा पुरवणे.
- बालकांचे पोषण आणि आरोग्य सुधारणे.
- मुलांच्या शारीरिक, बौद्धिक, सामाजिक आणि भावनिक विकासाला चालना देणे.
- चांगल्या बाल संगोपनासाठी पालकांना मार्गदर्शन करणे.
पाळणा केंद्रातील सुविधा आणि सेवा
या केंद्रांमध्ये मुलांना अनेक सुविधा पुरवल्या जातात, ज्यामुळे त्यांना सुरक्षित आणि पोषक वातावरण मिळते:
- डे-केअर आणि झोपण्याची व्यवस्था: मुलांच्या सोयीनुसार झोपण्याची आणि विश्रांतीची योग्य सोय असते.
- शिक्षण आणि पोषण: ३ वर्षांखालील मुलांसाठी पूर्व उद्दीपन (stimulation) आणि ३ ते ६ वर्षांच्या मुलांसाठी पूर्व-शालेय शिक्षण दिले जाते. त्यांना सकस नाश्ता, गरम जेवण आणि संध्याकाळचा नाश्ता दिला जातो, ज्यात दूध, अंडी, केळी किंवा स्थानिक फळांचा समावेश असतो.
- आरोग्य सेवा: मुलांचे आरोग्य तपासणी आणि लसीकरण तिमाहीत किमान एकदा केले जाते. त्यांची मासिक वजनाची नोंद ठेवली जाते आणि त्यांना प्रथमोपचार साहित्य उपलब्ध असते.
- खेळ आणि स्वच्छता: मुलांच्या गरजांनुसार खेळणी आणि शैक्षणिक साहित्य उपलब्ध असते. केंद्र स्वच्छ, हवेशीर आणि प्रकाशमय असावे लागते. तसेच, पिण्याचे पाणी आणि बालस्नेही शौचालये असावी लागतात.
पाळणा केंद्राची कार्यपद्धती आणि कर्मचारी
- वेळेची लवचिकता: पाळणा केंद्र महिन्यातील २६ दिवस आणि दररोज साडेसात (७.५) तास खुले असते.
- बालकांची संख्या: एका पाळणा केंद्रात २५ पेक्षा जास्त मुले नसावीत आणि त्यापैकी किमान ४०% मुले ३ वर्षांखालील असावीत.
- कर्मचारी आणि पात्रता: प्रत्येक केंद्रासाठी एक पाळणा सेविका आणि एक मदतनीस नेमली जाते. पाळणा सेविकेसाठी किमान १२ वी उत्तीर्ण आणि मदतनीससाठी १० वी उत्तीर्ण पात्रता आवश्यक आहे. त्यांची नेमणूक बाह्यस्त्रोताद्वारे (outsourcing) जिल्हास्तरीय समितीकडून केली जाते.
- मानधन आणि भत्ता:
- पाळणा सेविका: दरमहा रु. ५,५०० (केंद्र हिस्सा: रु. ३,३००, राज्य हिस्सा: रु. २,२००).
- पाळणा मदतनीस: दरमहा रु. ३,००० (केंद्र हिस्सा: रु. १,८००, राज्य हिस्सा: रु. १,२००).
- अंगणवाडी सेविका: दरमहा रु. १,५०० (भत्ता).
- अंगणवाडी मदतनीस: दरमहा रु. ७५० (भत्ता).
अंगणवाडी सेविका आणि मदतनीस पाळणा केंद्राच्या कामकाजात मदत करतात आणि पाळणा सेविकेचे कामकाज त्यांच्या देखरेखीखाली चालते. या योजनेची अंमलबजावणी तात्काळ सुरू करण्याचे निर्देश देण्यात आले आहेत. यामुळे कामगार महिलांना त्यांच्या मुलांना सुरक्षित वातावरणात ठेवता येईल आणि त्यांचा काम आणि घर यांच्यातील ताळमेळ साधला जाईल.
अधिक माहितीसाठी : शासन निर्णय वाचा
