केंद्र सरकारी कर्मचाऱ्यांसाठी अत्यंत महत्त्वाचा असलेल्या 8th Pay Commission संदर्भात एक मोठी माहिती समोर आली आहे. महागाई भत्ता मूळ बेसिक पगारात मर्ज होणार का? आठव्या वेतन आयोगात किती पगार वाढू शकतो? ‘फिटमेंट फॅक्टर’ चे योगदान याविषयीची सविस्तर माहिती पाहूया..
आठवा वेतन आयोग मंजूरी
केंद्रीय कर्मचाऱ्यांच्या वेतन आणि निवृत्ती वेतन लाभांसंदर्भात ८ व्या केंद्रीय वेतन आयोगाच्या (8th Central Pay Commission – CPC) कार्यकक्षेला (Terms of Reference – ToR) केंद्रीय मंत्रिमंडळाने मंगळवारी (२८ ऑक्टोबर २०२५) मंजुरी दिली आहे.
दिनांक 1 डिसेंबर पासून केंद्र संसदेचे हिवाळी अधिवेशन सुरू झाले असून, संसदेच्या हिवाळी अधिवेशनाच्या पहिल्याच दिवशी (१ डिसेंबर) केंद्र सरकारने 8th Pay Commission च्या स्थापनेची पुष्टी केली आहे.
8th pay commission DA Merger अपडेट
कर्मचारी संघटनांकडून महागाई भत्ता (DA) मूळ वेतनात विलीन करण्याची मागणी अनेक वर्षांपासून केली जात आहे. जर डीए मूळ वेतनात विलीन झाला, तर पुढील allowances मध्ये होणारी वाढ मूळ वेतनाच्या प्रमाणात होऊन कर्मचाऱ्यांचे एकूण वेतन मोठ्या प्रमाणात वाढू शकते.
या मागणीवर सरकारची भूमिका स्पष्ट करताना मंत्री पंकज चौधरी म्हणाले की, महागाई भत्ता मूळ पगारात विलीन करण्याचा कोणताही प्रस्ताव सरकारकडे नाही आणि सरकारच्याही ते विचाराधीन नसल्याचे केंद्रीय अर्थ राज्यमंत्री पंकज चौधरी यांनी स्पष्ट केले आहे.
खासदार आनंद भदौरिया यांनी संसदेत 8th Pay Commission बाबत प्रश्न उपस्थित केला होता. त्यावर उत्तर देताना अर्थ राज्यमंत्री पंकज चौधरी यांनी ही सविस्तर भूमिका मांडली.
महागाई भत्ता (DA) कर्मचाऱ्यांना महागाईच्या प्रभावापासून वाचवण्यासाठी दिला जातो. तो ऑल इंडिया कंझ्युमर प्राईस इंडेक्स (ACPI-IW) (महागाई दर) आधारे निश्चित केला जातो आणि दर सहा महिन्यांनी त्याचा आढावा घेतला जातो. सध्या केंद्र सरकारी कर्मचाऱ्यांसाठी डीएचा दर ५८% आहे.
8th Pay Commission किती वाढणार पगार?
संसदेत सरकारने स्थापनेची पुष्टी केल्यामुळे आता कर्मचाऱ्यांचे लक्ष 8th Pay Commission लागू झाल्यानंतर मिळणाऱ्या पगारवाढीकडे लागले आहे.
अहवालानुसार वाढ: एका अहवालानुसार, आठव्या वेतन आयोगानुसार केंद्र सरकारी कर्मचाऱ्यांसाठी ३० ते ३४ टक्के पगारवाढ होण्याची शक्यता आहे.
अन्य अंदाज: काही वृत्तसंस्थांच्या अंदाजानुसार, 8th Pay Commission लागू झाल्यावर कर्मचाऱ्यांचे एकूण मूळ वेतन (Basic + DA) १४% ते ५४% पर्यंत वाढू शकते. मात्र, ५४% वाढ होण्याची शक्यता कमी मानली जात आहे.
पेन्शनमध्येही वाढ: आठव्या वेतन आयोगाच्या अंमलबजावणीनंतर, युनिफाइड पेन्शन योजनेअंतर्गत सरकारचे कर्मचारी पेन्शन फंडमधील योगदान पगाराच्या १४ टक्क्यांवरून १८.५ टक्क्यांपर्यंत वाढू शकते.
सातव्या वेतन आयोगाचा कालावधी कधी संपणार?
सध्याच्या सातव्या वेतन आयोगाचा कालावधी ३१ डिसेंबर २०२५ रोजी संपत आहे. दरम्यानच्या काळात, केंद्र सरकारने स्पष्ट केले आहे की, दर सहा महिन्यांनी डीए (महागाई भत्ता) आणि डीआर (महागाई दिलासा) चा आढावा पूर्वीप्रमाणेच घेतला जाणार आहे.
केंद्र सरकारने 8th Pay Commission च्या स्थापनेची प्रक्रिया (Notified) ३ नोव्हेंबर २०२५ रोजीच सुरू केली आहे.
महागाई भत्ता मूळ वेतनात विलीन न करताही, आठव्या वेतन आयोगाच्या शिफारशी लागू झाल्यानंतर कर्मचाऱ्यांच्या मूळ वेतन आणि allowances मध्ये मोठे बदल होणार आहेत, ज्यामुळे कर्मचाऱ्यांसाठी दीर्घकाळात मोठा आर्थिक लाभ होण्याची शक्यता आहे.
8th Pay Commission: संभाव्य वेतनवाढ किती? ग्रेडनुसार तपशील
तुम्ही विचारलेल्या माहितीनुसार, 8th Pay Commission लागू झाल्यानंतर केंद्र सरकारी कर्मचाऱ्यांच्या वेतनात किती वाढ होऊ शकते याचे तपशील खालीलप्रमाणे दिले आहेत.
हे आकडेवारीचे अंदाज विविध अहवाल आणि विश्लेषणावर आधारित आहेत.
8th Pay Commission: संभाव्य वेतनवाढीचे तपशील (अंदाजित)
काही माध्यमांमधील बातम्यानुसार, 8th Pay Commission लागू झाल्यानंतर केंद्र सरकारच्या कर्मचाऱ्यांचे एकूण मूळ वेतन (Basic + DA) सुमारे 14% ते 54% पर्यंत वाढू शकते. ५४% वाढ होण्याची शक्यता कमी असली तरी, किमान ३०% पेक्षा जास्त वाढ अपेक्षित आहे.
येथे काही विशिष्ट ग्रेड पे स्तरांवर आधारित अंदाजित वेतनवाढीचा तपशील देण्यात आला आहे. हा अंदाज ‘फिटमेंट फॅक्टर’ (Fitting Factor) 1.92 आणि 2.57 मानून तयार केला गेला आहे:
टीप: ही आकडेवारी अंदाजित आहे आणि केंद्र सरकार 8th Pay Commission च्या शिफारसी स्वीकारल्यानंतरच अंतिम वेतन निश्चित केले जाईल.
या अंदाजामध्ये समाविष्ट असलेले भत्ते (Allowances):
वर नमूद केलेल्या संभाव्य वेतनवाढीच्या अंदाजात खालील प्रमुख भत्त्यांचा समावेश विचारात घेण्यात आला आहे:
- महागाई भत्ता (DA): सध्याचा दर (उदा. ५८%)
- घरभाडे भत्ता (HRA): २४%
- प्रवास भत्ता (TA): ₹ 3,600 ते ₹ 7,200 (ग्रेडनुसार बदलतो)
- नवीन पेन्शन योजना (NPS): १०% योगदान
- CGHS शुल्क
महागाई भत्ता (DA) आणि त्याचे महत्त्वसध्या महागाई भत्ता (DA) ५८% आहे, म्हणजे जर एखाद्या कर्मचाऱ्याचे मूळ वेतन (Basic Pay) ₹ 1,00,000 असेल, तर त्याला ₹ 58,000 DA मिळतो. केंद्र सरकारने डीएला थेट मूळ वेतनात विलीन करण्याचा प्रस्ताव नाकारला असला तरी, 8th Pay Commission लागू झाल्यावर मूळ वेतनात होणारी वाढ आणि दर सहा महिन्यांनी डीएचा आढावा घेण्याची प्रक्रिया कर्मचाऱ्यांसाठी दीर्घकाळात लाभदायक ठरू शकते.
फिटमेंट फॅक्टर (Fitment Factor) म्हणजे काय?
‘फिटमेंट फॅक्टर’ हा वेतन आयोगाच्या (Pay Commission) शिफारसींमधील सर्वात महत्त्वाचा घटक आहे, जो कर्मचाऱ्यांचे नवीन वेतन निश्चित करतो. सोप्या भाषेत सांगायचे झाल्यास, हा एक गुणक आहे, ज्याचा वापर मागील वेतन आयोगानुसार असलेले मूळ वेतन (Basic Pay) वाढवून नवीन वेतन आयोगानुसार नवीन मूळ वेतन (New Basic Pay) ठरवण्यासाठी केला जातो.
Fitment Factor चे कार्य आणि महत्त्व:
- नवीन मूळ वेतन निश्चिती:
- हा फॅक्टर कर्मचाऱ्याच्या जुन्या मूळ वेतनाला (Old Basic Pay) गुणला (multiplied) जातो.
- सूत्र: नवीन मूळ वेतन = जुने मूळ वेतन X फिटमेंट फॅक्टर
- उद्देश:
- वेतन आयोगाचा कालावधी संपल्यानंतर महागाई आणि राहणीमानातील वाढ लक्षात घेऊन कर्मचाऱ्यांच्या वेतनात वाजवी वाढ करणे.
- कर्मचाऱ्याला नवीन वेतन संरचनेमध्ये (Pay Matrix) योग्य स्थान देणे, ज्यामुळे त्याच्या मागील सेवेचा आणि ग्रेड पेचा योग्य मोबदला मिळतो.
उदाहरण (७ व्या वेतन आयोगानुसार):
सध्या लागू असलेल्या सातव्या वेतन आयोगाने (7th Pay Commission) फिटमेंट फॅक्टर २.५७ निश्चित केला होता.
- समजा, एखाद्या कर्मचाऱ्याचे सहाव्या वेतन आयोगानुसार (6th Pay Commission) मूळ वेतन (Basic Pay) ₹ 10,000 होते.
- सातवा वेतन आयोग लागू झाल्यावर, त्याचे नवीन मूळ वेतन असे काढले गेले:
- ₹ 10,000 (जुने मूळ वेतन) X 2.57 (फिटमेंट फॅक्टर) = ₹ 25,700 (नवीन मूळ वेतन)
8th Pay Commission मध्ये भूमिका:
- 8th Pay Commission लागू झाल्यावर, केंद्र सरकार नवीन Fitment Factor निश्चित करेल. हा फॅक्टर २.५७ पेक्षा कमी, तेवढा किंवा जास्त असू शकतो.
- मागच्या माहितीनुसार, एका अहवालात अंदाजित Fitment Factor १.९२ ते २.५७ च्या दरम्यान असू शकतो. जर हा फॅक्टर जास्त असेल, तर कर्मचाऱ्यांची पगारवाढ (Basic Pay) तेवढीच जास्त होणार.
म्हणजेच, 8th Pay Commission चा Fitment Factor जेवढा जास्त असेल, तेवढी केंद्र सरकारी कर्मचाऱ्यांच्या मूळ वेतनात मोठी वाढ होईल.
अधिक महितीसाठी : https://doe.gov.in/central-pay-commission
