Birth Death Certificate New Rule: महाराष्ट्र शासनाने 12 मार्च 2025 रोजी जन्म-मृत्यू नोंदणी प्रक्रियेत महत्त्वाचे बदल जाहीर केले आहेत. या सुधारणा जन्म-मृत्यू नोंदणी अधिनियम, 1969 (Birth Death Registration Act 1969) आणि महाराष्ट्र जन्म-मृत्यू नोंदणी नियम, 2000 अन्वये करण्यात आल्या आहेत.
Table of Contents
मुख्य बदल आणि नवीन प्रक्रिया Birth Death Certificate New Rule
महाराष्ट्र शासनाने जन्म-मृत्यू नोंदणीसंबंधी नवीन नियम जाहीर केले आहे. याबाबतचा सुधारित शासन निर्णय दिनांक 12 मार्च 2025 रोजी निर्गमित करण्यात आला आहे. सविस्तर जाणून घ्या. (Birth Death Certificate Update)
1. एक वर्षाहून अधिक उशिराने नोंदणीसाठी नवीन नियम
पूर्वी जन्म किंवा मृत्यू नोंदणी उशिरा झाल्यास काही प्रमाणपत्रे दिली जात होती. मात्र आता, 1 वर्षाहून अधिक उशिराने जन्म-मृत्यू नोंदणी करण्यासाठी कडक नियम लागू करण्यात आले आहेत.
🔸 आता ही नोंदणी जिल्हा दंडाधिकारी (Collector), उप-विभागीय अधिकारी (SDO) किंवा कार्यकारी दंडाधिकारी (Executive Magistrate) यांच्या परवानगीशिवाय होणार नाही.
🔸 याशिवाय, जन्म-मृत्यूच्या नोंदीसाठी ठोस पुरावे सादर करणे अनिवार्य असेल.
MHT CET 2025 Edit Facility Notice: महाराष्ट्र सामायिक प्रवेश परीक्षा (एमएचटी-सीईटी) जाहीर सूचना!
2. फसवणूक व बनावट जन्म नोंदणी रोखण्यासाठी उपाय
🔸 काही परदेशी नागरिकांकडून महाराष्ट्रात बनावट जन्म नोंदी केल्या जात असल्याच्या तक्रारी प्राप्त झाल्या होत्या.
🔸 यावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी, सखोल चौकशी व अधिकाऱ्यांकडून पडताळणी केल्यानंतरच नोंदी घेतल्या जातील.
🔸 बनावट कागदपत्रे सादर करणाऱ्यांवर फौजदारी कारवाई केली जाणार आहे.
अंगणवाडी सेविकांसाठी खुशखबर! ‘मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण’ योजनेअंतर्गत ३१.३३ कोटींचा निधी मंजूर
3. जन्म-मृत्यू नोंदणीसाठी आवश्यक कागदपत्रे आणि तपासणी प्रक्रिया Birth Death Registration
जन्म किंवा मृत्यूच्या नोंदी करण्यासाठी आता अधिक कडक कागदपत्रे आणि साक्षीदार आवश्यक असतील.
🔹 जन्म नोंदणीसाठी:
✔️ रुग्णालयीन प्रमाणपत्र किंवा दवाखान्यातील नोंद
✔️ शाळेचा प्रवेश दाखला किंवा लसीकरण नोंद
✔️ आई-वडिलांचे ओळखपत्र (आधार कार्ड, पॅन कार्ड, मतदान कार्ड इ.)
✔️ स्थानिक रहिवासी पुरावे (वीज बिल, पाणी बिल, मालमत्ता कर पावती इ.)
✔️ कौटुंबिक सदस्यांची जन्म प्रमाणपत्रे किंवा इतर कागदपत्रे
🔹 मृत्यू नोंदणीसाठी:
✔️ रुग्णालयीन मृत्यू प्रमाणपत्र किंवा शवविच्छेदन अहवाल
✔️ प्रथम खबरी अहवाल (FIR) (अपघाती मृत्यूसाठी)
✔️ वारस नोंदणी दस्तऐवज आणि रहिवासी पुरावे
4. तपासणी प्रक्रिया अधिक कडक
🔸 संपूर्ण रहिवासी व कौटुंबिक पडताळणी केल्यानंतरच जन्म-मृत्यू प्रमाणपत्र दिले जाईल.
🔸 एकाच कुटुंबातील अनेक सदस्य एकत्रितपणे नोंदणी करत असतील, तर त्यांची सखोल चौकशी केली जाईल.
🔸 स्थानिक तहसीलदार, ग्रामसेवक, तलाठी, पोलीस आणि आरोग्य अधिकारी यांच्याकडून प्रत्यक्ष चौकशी केली जाणार आहे.
5. फसवणुकीच्या घटनांवर कडक कारवाई
🔸 बनावट किंवा खोटी माहिती दिल्यास त्वरित पोलिसांकडे गुन्हा नोंदवला जाईल.
🔸 खोटी कागदपत्रे वापरून जन्म-मृत्यू नोंदणी करणाऱ्यांवर फौजदारी गुन्हा दाखल होणार.
🔸 अधिकाऱ्यांनी चुकीची नोंदणी केल्यास त्यांच्यावर शिस्तभंग कारवाई होईल.
लाडकी बहीण योजना: ‘रूपे कार्ड’ लाँच आणि ₹3000 जमा होण्याची नवीन तारीख जाहीर!
नागरिकांनी काय करावे?
✔️ जन्म-मृत्यू नोंदणी त्वरित करून घ्या.
✔️ जर नोंदणी राहिली असेल, तर अधिकृत प्रक्रियेनुसार अर्ज सादर करा.
✔️ बनावट कागदपत्रांपासून सावध रहा आणि योग्य माहिती द्या.
✔️ अधिक माहितीसाठी आपल्या स्थानिक नगरपालिका, ग्रामपंचायत किंवा जिल्हाधिकारी कार्यालयाशी संपर्क साधा.
महाराष्ट्रात जन्म आणि मृत्यू नोंदणी प्रक्रिया कायदेशीरदृष्ट्या अनिवार्य आहे, ज्याद्वारे नागरिकांना अधिकृत प्रमाणपत्रे मिळतात. ही प्रमाणपत्रे विविध कायदेशीर आणि प्रशासकीय कार्यांसाठी आवश्यक असतात.
मुख्यमंत्री युवा कार्य प्रशिक्षण योजना: आता ११ महिन्यांपर्यंत प्रशिक्षण व ₹10,000 मानधन!
जन्म-मृत्यू नोंदणी प्रक्रिया Birth Death Certificate Registration
जन्म नोंदणी प्रक्रिया: Birth Certificate Registration
- जन्माची नोंद:
- संस्थात्मक जन्म (रुग्णालय/नर्सिंग होम): रुग्णालय प्रशासनाने २१ दिवसांच्या आत स्थानिक नोंदणी अधिकाऱ्यांकडे जन्माची नोंद करणे आवश्यक आहे.
- असंस्थात्मक जन्म (घरी जन्म): घरातील प्रमुख व्यक्तीने किंवा जवळच्या नातेवाईकाने २१ दिवसांच्या आत स्थानिक नोंदणी अधिकाऱ्यांकडे जन्माची नोंद करावी.
- आवश्यक कागदपत्रे:
- रुग्णालयाचा डिस्चार्ज सारांश किंवा माहितीदाराचे घोषणापत्र.
- पालकांचे आधार कार्ड किंवा ओळखपत्र.
- पत्ता पुरावा (उदा. वीज बिल, रेशन कार्ड).
- ऑनलाइन नोंदणी:
- ‘आपले सरकार’ पोर्टलवर (https://aaplesarkar.mahaonline.gov.in) लॉगिन करा.
- ‘जन्म प्रमाणपत्र नोंदणी’ निवडा.
- आवश्यक माहिती भरा आणि कागदपत्रे अपलोड करा.
- शुल्क भरा आणि अर्ज सबमिट करा.
- ऑफलाइन नोंदणी:
- स्थानिक ग्रामपंचायत, नगरपालिका किंवा महानगरपालिकेच्या जन्म-मृत्यू नोंदणी कार्यालयात जा.
- आवश्यक कागदपत्रांसह अर्ज भरा आणि शुल्क भरा.
मृत्यू नोंदणी प्रक्रिया: Death Certificate Registration
- मृत्यूची नोंद:
- संस्थात्मक मृत्यू (रुग्णालयात): रुग्णालय प्रशासनाने २१ दिवसांच्या आत मृत्यूची नोंद करावी.
- असंस्थात्मक मृत्यू (घरी): घरातील प्रमुख व्यक्तीने किंवा जवळच्या नातेवाईकाने २१ दिवसांच्या आत मृत्यूची नोंद करावी.
- आवश्यक कागदपत्रे:
- रुग्णालयाचा मृत्यू प्रमाणपत्र किंवा डॉक्टरचा मृत्यू प्रमाणपत्र.
- मृत व्यक्तीचे आधार कार्ड किंवा ओळखपत्र.
- पत्ता पुरावा.
- ऑनलाइन नोंदणी:
- ‘आपले सरकार’ पोर्टलवर लॉगिन करा.
- ‘मृत्यू प्रमाणपत्र नोंदणी’ निवडा.
- आवश्यक माहिती भरा आणि कागदपत्रे अपलोड करा.
- शुल्क भरा आणि अर्ज सबमिट करा.
- ऑफलाइन नोंदणी:
- स्थानिक नोंदणी कार्यालयात जा.
- आवश्यक कागदपत्रांसह अर्ज भरा आणि शुल्क भरा.
निष्कर्ष
महाराष्ट्र शासनाने जन्म-मृत्यू नोंदणी प्रक्रियेत मोठे आणि महत्त्वाचे बदल केले आहेत. या सुधारित नियमांमुळे बनावट नोंदी रोखणे, प्रक्रिया पारदर्शक करणे आणि नागरिकांना योग्य प्रमाणपत्रे वेळेत उपलब्ध करून देणे सोपे होईल.
अधिक माहितीसाठी: जन्म-मृत्यू नोंदणी सुधारित शासन निर्णय पाहा
National Government Services Portal : https://dc.crsorgi.gov.in/
